Mantelzorg: een bijbelse opdracht

Lezing: De mantelzorger in balans. Uitgesproken op de mantelzorgbijeenkomst van Cedrah, RST Zorgverleners en belangenvereniging Helpende Handen in Goes op 15 november 2019

De mantelzorger, wie is dat?

Op de uitnodiging voor deze mantelzorgbijeenkomst staat geschreven: “U bent als mantelzorger betrokken bij iemand die zorg of hulp nodig heeft. Mantelzorgers zorgen langdurig, onbetaald voor bijvoorbeeld een chronisch zieke echtgenoot, kind met een beperking, zieke buurvrouw of oude moeder.”

Veel mensen weten niet dat zij mantelzorger zijn! Wie is mantelzorger? Definitie van de Nationale Raad voor de Zorg: “Een mantelzorger is iemand die zorg geeft aan een hulpbehoevende, niet in het kader van een hulpverlenend beroep; iemand uit de directe omgeving van de hulpbehoevende, waarbij de zorgverlening direct voortvloeit uit de sociale relatie.”

Formeel is sprake van mantelzorg wanneer iemand 8 uur per week of meer én 3 maanden of langer zorgt voor een familielid of iemand uit zijn vrienden-/kennissenkring.

Wat is het verschil tussen een mantelzorger en een vrijwilliger?

Mantelzorg overkomt je; vrijwilligerswerk kies je; doorgaans zelf en op vaste momenten. Mantelzorgers zijn vaak begonnen met kleine, beperkte taken, maar de zorg is uitgegroeid tot steeds meer taken; soms zelfs tot persoonlijke verzorgingstaken toe. Als mantelzorger rol je als het ware in de te verlenen zorg; soms op heel onplanbare momenten. Er zijn ook jonge mantelzorgers: 1:10 jongeren tot 25 jaar die thuis wonen en zorgen voor een ouder, broer/zus of inwonend familielid met een chronische ziekte of beperking.

Mantelzorger in Bijbels licht

Zorgen voor elkaar is een Bijbelse opdracht. Denk aan de tien geboden en de burgerlijke wetten (Leviticus) waarin een basis ligt voor het tonen van barmhartigheid en zorgen voor elkaar. Nieuw Testamentisch: het grote gebod en bijvoorbeeld de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan. In Bijbels licht gezien is mantelzorg niet nieuw en een blijvende opdracht. De eerste christenen verstonden hun roeping en vielen op door hun dienstbetoon.

De Mantelzorger nu

Mantelzorgers zijn anno 2019 hard nodig! De klassieke verzorgingsstaat zoals wij die kennen, wordt meer en meer afgebroken. De overheid trekt zich steeds meer terug en van mensen wordt verwacht dat zij zoveel als mogelijk verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leven en omgeving. “Terug naar een zorgzame samenleving” was de slogan van verschillende kabinetten.

Sinds 2015 kennen wij hervormingen in de langdurige zorg. Er zijn vier nieuwe zorgwetten gekomen (jeugdwet, Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), Wet langdurige zorg (Wlz) en Zorgverzekeringswet (Zvw)). Bij een indicatie voor ondersteuning, zorg en begeleiding vanuit een van deze wetten wordt gekeken naar de mogelijk inzet van mantelzorgers en vrijwilligers. Uitgangspunt bij deze wetten is: zorg zo dicht mogelijk bij huis en zo lang mogelijk thuis.

Is er anno 2019 diezelfde innerlijke ontferming en bewogenheid tot onze naaste als bij de eerste christenen en in de Middeleeuwen? Wij mogen onze reformatorische woonzorgcentra, verpleeghuizen en thuiszorgorganisaties hebben, maar is er voldoende personeel? Kan voor iedere bewoner een beroep worden gedaan op mantelzorgers en zijn er voldoende vrijwilligers?

Mantelzorger zijn in 2019 plaatst ons in enkele spanningsvelden als het gaat om de tijd waarin wij leven. Een tijd die zich kenmerkt door individualisme, materialisme, emancipatie, mondigheid en secularisatie. Op wie kan een beroep worden gedaan als het gaat om inzet van mantelzorgers en vrijwilligers? De vergrijzing gaat naar een hoogtepunt, gezinnen worden kleiner en mobiliteit is toegenomen. Komt mantelzorg dikwijls niet neer op dezelfde mensen? Hoe blijft u als mantelzorger in balans?

De Mantelzorger in balans

Wanneer is een mantelzorger in balans? Als er voldoende evenwicht is tussen inspanning en ontspanning; tussen draagkracht en draaglast. Enkele praktische tips en handvatten hiervoor:

1. Ken uzelf goed; lichamelijk, mentaal, zingeving/ lust, kwaliteit van leven, zorg en tijd voor uzelf, het stellen van grenzen
2. Werk aan een goed contact tussen u en degene voor wie u mag zorgen en zijn/ haar netwerk
3. Zoek steun bij anderen om uw vragen of zorgen te kunnen delen.
4. Zoek zo nodig professionele hulp (huisarts, maatschappelijk werk, psycholoog)

Slotopmerking

Cedrah, RST-thuiszorg en belangenvereniging Helpende Handen beleggen deze avond voor u als mantelzorger. Daar zijn zij u zeer erkentelijk voor. Laten wij ons ínspannen om óntspannen te kunnen blijven zorgen voor de ander en voor onszelf!

Echter, wie kan zorgen zoals God dat van ons vraagt? Door de zondeval in het paradijs zijn wij van nature geneigd God en onze naaste te haten. Door Gods algemene goedheid is een samenleven en zorg voor elkaar nog mogelijk. Door wedergeboorte en bekering is er de liefde uit God en een wederliefde tot God en de naaste. Dat geeft een andere band en meerwaarde aan het werk als mantelzorger of vrijwilliger. Dat neemt onze verantwoordelijkheid ten opzichte van onszelf niet weg, dat lost pijnlijke en moeilijke situaties niet altijd op. Maar dan komt dat in een ander licht te staan. Binnen de reformatorische thuiszorg en in onze woonzorgcentra is de zorg- en dienstverlening en het omgaan met elkaar niet volmaakt. Helaas zijn daar ook voorbeelden van. Ook over ons samen ‘zorgen voor elkaar’ is dagelijks vergeving nodig in het alles reinigend bloed van Gods Zoon, de Heere Jezus Christus.

Mocht het soms eens moeilijk zij of weet u niet altijd hoe het verder moet? “Indien iemand van u wijsheid ontbreekt, dat hij ze van God begeere, Die een iegelijk mildelijk geeft en niet verwijt; en zij zal hem gegeven worden.” (Jacobus 1:5)

En mocht het voor u te veel zijn of worden: “Hij (dat is God) geeft de moeden kracht en Hij vermenigvuldigt de sterkte dien, die geen krachten heeft.” (Jesaja 40:29)

Mantelzorger in balans: van Wie verwacht u het?